• Kişisel
  • Kitaplık
Ufuk Lüker
  • Ana Sayfa
  • Şiir
  • Öykü
  • Müzik
  • Sinema
  • Yazın
  • Görsel
  • Ara
  • Menu Menu
Yazın

Enver Gökçe Üzerine

“İnsan nasıl yaşarsa öyle düşünür. Sanatçı bizi nasıl düşündürmüşse öyle yaşamıştır. Ve bizleri de o türlü bir yaşayışa ve düşünceye çağırmaktadır. İnsan yaşayışının mahiyeti ve ortak özelliği budur.” Enver Gökçe’nin Yeryüzü dergisinde yayımlanan ‘Sanat ve Sanatçı Üstüne’ başlıklı yazısındaki bu bölüm, şairleri, özellikle Enver Gökçe’yi çözümlemek için önemli bir ipucu. Şairin şiirleri nasıl yaşadığının, bize neler düşündürmek istediğinin bir yansımasıysa, Enver Gökçe’nin Bütün Şiirleri’nde görüntü ne? Bu sorunun ikili bir yanıtı var bence. Bir yanda “Gülden ağır söylenemiyecek” bir sevgili, bir yanda “kan gider, kan revan” bir yaşamak. “Bir yanda ölüm / Hayırlıydı / Yaşamaktan / Bir yanda / İçi sevdalarla / Dolu / Yemyeşil / Bir daldı” hayat.

Enver Gökçe (1920 – 1981), biz 60 Kuşağı’nın, söylencesiyle tanıdığı kişilerdendir. 1962’de Pablo Neruda’dan çevirdiği şiirler kitaplaştığında, bu şiirlerin çeviricisinin usta bir şair olduğu seziliyordu. Bu şairin şiirlerini okumak istediğimizde, bu şiirlerin çoğunun hapishane günlerinde yitip gittiğini öğrenmiştik. Gündeme gelişi, kitaplarının yayımlanışı 70’li yılları buldu: ‘Dost Dost İlle Kavga’ (1972), ‘Panzerler Üstümüze Kalkar’ (1977). Bu yıl Evrensel Basım Yayın, sanat üstüne yazılarını, yarım kalan şiirlerini, bu kitaplarla birlikte Bütün Şiirleri başlığıyla yayımladı. Kitapta yer alan Yusuf ile Balaban Destanı, günümüzde yeniden okunduğunda değişik bir görünüm kazanmakta :

“Ve döne döne ateş / Döne döne madde /…/ Döğüşe döğüşe madde / Değişe tokuşa madde / Öyle bir vakte erdi ki devran / Döne döne esir / Döne döne gaz / Döne döne atom / Döne döne madde / Döğüşe çekişe madde / Ve zaman değişe değişe / Yosun titreşe, yeşilleşe / Işık dura değişe”.

Gazlar dönmekte, bir bulutsu oluşmakta. Bir gezegen mi yoksa bir samanyolu mu? Şairin neredeyse gürültü ve ışıltıyla yansıttığı bu oluşuma nereden geldik? Bir kıyamet görüntüsünden : “Gökler yarıla dürüle / Dağlar savrula devrile / KZırıla döküle yıldız / Sular evrile çevrile”.

Enver Gökçe doğanın zincirlerinden boşandığı bir değişim anını anlatmaktadır. Bir yanda var olan bir dünya yıkılmakta, öte yanda ışıldayarak yeni ber dünya doğmaktadır.

Bu kıyamet görüntüsü, bir başka görüntüyle noktalanır : “Öyle bir vakte erdi ki devran / Ha dedi kırdı zincirini /

İçerdeki adam / Demir bağrışa bağrışa / Zindan çağrışa çağrışa”.

Zindanda, zincirlerini kıran destan kahramanı Yusuf’tur. Yusuf, zincirlerini kırışını, dört kitaptan daha büyük olduğuna inandığı şu görüşle açıklar: “Demek su kimin / Toprak kiminse / Motor, elektrik ve ışık kiminse / Demek sultan odur. Demek insan bölük bölük / Yaşıyorsan ölüyorsun demek / Nasıl yaşıyorsan öyle düşünüyorsun demek / Demek insan / En yüce mertebede hayvandır / Yeni anladım / Alet kullanan ve yapan”. Yusuf, “Bir yanda / Kurtuluş savaşları / Bir yanda esaret / Bir yanda termonükleer çağ / Bir yanda balistik şirret”in yaşandığı bu dünyanın gizini, bu uyanışla anlayacaktır. Sorunları da “Evvel madde, ahir fikir”le çözecektir.

Enver Gökçe’nin, bir düşünceyi bu kadar akıcı bir dille ve sinema benzeri görüntüyle yansıtmasının altında şiirinin köklerinden birinin doğup yaşadığı bölge türküleri oluşunun da payı var kuşkusuz. Evrensel Basım Yayın’ın Bütün Şiirleri ile birlikte bastığı ‘Eğin Türküleri’, onun bir gençlik çalışması. Bu çalışma halkbilim açısından olduğu kadar şiirsel açıdan da önemli. Doğduğu coğrafyanın türkülerini, bu türkülerin doğuş nedenlerini inceleyişi onun yeni türküler yazmasına olanak sağlamıştır. Gap suları altında kalan topraklar için yeni ağıtlar : “Munzurum / Pus / İçinde / Savrulur / Karla / Rüzgarla / Aşağıda / Domates / Biber / Fideleri / Çalışır / Derin / Kuyularda / … / Ve / Keban / Dedikleri / Bir / Küçük / Şehir / Yediğim / Ağu da / İçtiğim / Zehir / Oy kurban / Ölem / Ben / Ölem / Kuytularda”(Keban Dedikleri) “Hepten / Suya / Verdik / Çünkü / Suyu / Yoktu / Toprağı / Gazı / Tuzu / Işığı / Yoktu / Bu / Köyleri / Suya / Verdik / Eli/ Ayağı/ Tekerleği / Kağnısı/ Yoktu/ Ve / Atı / Arabası / Yoktu /Bir / Kaç / Kıl / Keçi / Bir / Torba / Çökelik/ Ve / Tulum / Peynirine / Hasrettiler” (Ve De “Gavur İçinde Yesirdiler”) Enver Gökçe, yine bir çelişkinin altını çizer. Bir yanda suya verilmiş ışıksız köyler, bir yanda suya verilen köylerin oluşturduğu barajlarda “türbinler döndükçe” hançer hançer ışıklar… Belki bu çelişkiyi çözmek içindir “Tortop edip Fırat’ı” göğe savurmak,

“Kanlı görkemli Munzur’u” sapından tutup yere çalmak istemesi. Çünkü, her şey insan için olmalıdır. “Biz olmasak gökyüzü, biz olmasak üzüm / Biz olmasak üzüm göz, kömür göz ela göz / Biz olmasak göz ile kaş, öpücük, nar içi dudak / Biz olmasak ray, dönen tekerlek, yıkanan buğday, / Ayın on beşi, / Biz olmasak Taşova’nın tütünü, Kütahyanın çinisi / Yani bizsiz / Anne dizi, kardeş dizi yar dizi / Güzel değildir”.

Enver Gökçe’nin şiiri, bugün de çelişkilerin altını çiziyor. Termonükleer çağ da, balistik şiddet de sürüyor çünkü. Ama Enver Gökçe, çelişkilerin gizlerini fısıldıyor kulağımıza, yılgınlığa düşmeyelim diye: “Ne bizden geri, deniz aşırı şarkılar, / Ne tadılır ne bölünür nimetler bizsiz / İnan kardeşim inan / Ne yalan bu dünya / Ne insan fani”…

(Sennur Sezer)

Etiketler: Enver Gökçe
Bu gönderiyi paylaş
  • Share on Facebook
  • Share on Twitter
  • Share on Tumblr
  • Mail üzerinden paylaş
Beğenebilecekleriniz:
Enver Gökçe – Turan Emeksiz
Enver Gökçe – Görüş Günü
Enver Gökçe – Onlar Yoksul Eti Yerler
Enver Gökçe
Enver Gökçe – İlk Adım
Enver Gökçe – Kardeşlik Acıları

Site içerisinde ara

Son Eklenenler

  • Deniz Durukan – Refik Durbaş İle
  • Ahmed Arif – Basübadelmevt
  • Ahmed Arif – Tutuklu
  • Ahmed Arif – Yurdum Benim Şahdamarım
  • Cemal Süreya – Bir Şair: Ahmed Arif

Site istatistikleri

  • 1
  • 166
  • 116
  • 9.023.015
  • 3.973.016

RSS [Kişisel] Son okuduklarım

  • İşte Böyle Oldu
  • Kör Suikastçı
  • Öbürküler
  • Dünya Bu Kadar
  • Sapiens: a Graphic History, Volume 1 - The Birth of Humankind
  • Kara Yarısı
@ufukluker'i takip et

Etiketler

Vladimir Mayakovsky Aziz Nesin Kutsiye Bozoklar Sabahattin Kudret Aksal Sinan Kukul Ahmet Erhan Yaşar Nabi Nayır Peter Abrahams Nikola Vaptsarov Hasan İzzettin Dinamo Veysel Öngören Afşar Timuçin Miguel Hernandez Jesus Lopez Pacheco Sennur Sezer Ahmet Muhip Dranas Can Yücel Altay Öktem Orhan Kemal Bejan Matur Hasan Hüseyin Korkmazgil Ziya Osman Saba Konstantinos Kavafis Suat Vardal İsmail Uyaroğlu Halim Şefik Güzelson Ahmet Telli Kemal Burkay Cahit Külebi İlhan Berk Suat Taşer Haydar Ergülen Adnan Özer Fethi Giray Ahmet Ada Asım Bezirci Cahit Sıtkı Tarancı Blas De Otero Yannis Ritsos Federico Garcia Lorca Süleyman Çobanoğlu Asaf Halet Çelebi Jose Marti Ömer Bedrettin Uşaklı Metin Eloğlu Erdal Alova Oktay Rifat Abdülkadir Bulut Adnan Binyazar Fakir Baykurt Sezai Karakoç Şükrü Erbaş Cengiz Bektaş Erdal Öz Yi Men Ahmet Necdet Gülseli İnal Cevdet Kudret Fazıl Hüsnü Dağlarca Abdülkadir Budak Orhan Murat Arıburnu Oğuz Atay Süleyman Nesip İsmet Özel Nazım Hikmet Yılmaz Güney Lale Müldür Cahit Irgat Özge Dirik Seyhan Erözçelik Enver Gökçe Turgut Uyar Vecihi Timuroğlu Heinz Kahlau Liana Daskalova Kemal Özer Ümit Yaşar Oğuzcan Türkan İldeniz Suat Derviş Fang Vei Teh Birhan Keskin Metin Altıok Kerim Korcan Behçet Necatigil Füruğ Ferruhzad Yorgo Seferis Resul Rıza Cevat Şakir Kabaağaçlı Hasan Biber Cahit Zarifoğlu Guy de Maupassant Bilgin Adalı Müştak Erenus Arkadaş Z. Özger Ece Ayhan E. E. Cummings İbrahim Karaca Louis Macneice Behçet Aysan Paul Eluard Özdemir İnce Hasan Basri Alp Turgay Fişekçi Sait Faik Abasıyanık Conrad Aiken Barış Pirhasan Akgün Akova Enis Batur Tevfik El Zeyyad Ataol Behramoğlu Ahmet Oktay Gabriel Celaya Yaşar Miraç Vedat Türkali Zafer Ekin Karabay Cemal Süreya Edip Cansever Ercüment Behzat Lav Sun Yu-T'ang Vasko Popa Hilmi Yavuz Günter Kunert Kahraman Altun Oruç Aruoba Sandor Forbath Bedri Rahmi Eyüboğlu Bekir Yıldız Celal Sılay Melih Cevdet Anday Oktay Taftalı Mehmed Kemal Yaşar Kemal Kostas Kleanthis Memet Fuat Ingeborg Bachmann Yılmaz Odabaşı Pablo Neruda Adalet Ağaoğlu Goethe Sabahattin Ali Özdemir Asaf A. Hicri İzgören Konstantin Simanov Gülten Akın Attila İlhan Arif Damar Murathan Mungan Rıfat Ilgaz Behçet Kemal Çağlar Vyaçeslav Ivanov Ahmed Arif İlhami Bekir Tez Louise Gareau Des Bois Sabri Altınel Kenneth Rexroth Mehmet Yaşin A. Kadir Nahit Ulvi Akgün Neşe Yaşın Şükran Kurdakul Adnan Yücel Kemalettin Kamu Mehmet Başaran Necati Cumalı Sandor Petöfi Philippe Soupault Ülkü Tamer Salah Birsel Feyzi Halıcı Metin Demirtaş Tove Ditlevsen Özkan Mert Berin Taşan Ozan Telli Eugene Guillevic Talip Apaydın Orhan Veli Kanık Faruk Nafiz Çamlıbel Refik Durbaş Dido Sotiriou Nihat Behram Nicolae Dragos Bertolt Brecht
by Ufuk Lüker
  • 500px
  • LinkedIn
  • Youtube
Nazım Hikmet – Japon BalıkçısıNazım Hikmet – Kalbim
Sayfanın başına dön