Ufuk Lüker
  • Ana Sayfa
  • Şiir
  • Öykü
  • Müzik
  • Sinema
  • Yazın
  • Görsel
  • Kişisel
  • Kitaplık
  • Ara
  • Menu Menu

Şunun için etiket arşivi: Suat Derviş

admin

Suat Derviş Üzerine

in Yazın

Suat Derviş (1905-23 Temmuz 1972) siyasal kişiliği, edebi kişiliğini gölgede bırakmış bir yazardır bence. Yeniden basılan kitaplarının arkasında kimliği bile “asıl adı Saadet Baraner’dir” diye belirtiliyor. Kuşkusuz siyasal tarihimizin önemli adlarından Reşat Fuat’ın eşi olması küçümsenecek bir olgu değil, ama o ilk uzun öyküsü ‘Kara Kitap’ 1921’de basıldığında Reşat Fuat’ın eşi değildi ki… Tıbbiye müderrislerinden Dr. İsmail Derviş’in kızıydı. Ölmekte olan bir genç kızı, Şadan’ı anlattığı bu uzun öykü konusuyla da anlatımıyla da ilgi çekmiş, esin kaynağının Batı edebiyatından bir roman olup olmadığı tartışılmıştı.

Kadın yazarların baba adlarını, tıpkı erkekler gibi, adlarına eklemesi geleneği sonucudur kullandığı imzadaki ‘Derviş’. Suat adını ‘Hatice Saadet’e neden yeğlediğini bilemiyoruz…

Galiba başlangıçta adı Hatice Suat’tir, çocukluğunda Suat diye çağrılırmış. Belki de Saadet adı nikahlarından birinde eklenmiştir kimliğine. Zaten bu bilgi neyi değiştirir? Onun eşlerinin listesi, yadırganacak kadar çok evlendiğini kanıtlar, edebi kimliğini değil.

TKP davasında yargılanması, dışlanması, sürgünü, takma adlarla (Emine Hatip, Saadet Hatip, Süveyda H., Suzet Doli…) yazması, radyo ve tiyatro oyunlarını, dev masallarını kimliğini açıklamadığı arkadaş yazarlara bütün haklarıyla satması, son eşinin siyasal kimliği kadar, kendi eylemlerinden de kaynaklanmıştı: Sosyalist gerçekçi edebiyatı destekleyen Yeni Edebiyat dergisini yayımlaması, ‘Niçin Sovyetler Birliği’nin Dostuyum’ adlı kitabı, 1946’da kurulan Basın Sendikası’nın kurucusu ve başkanı oluşu…

12 Mart fırtınası içinde göz altına alınışında 1970’de kurulan ‘Devrimci Kadınlar Birliği’nin kurucularından oluşu rol oynar, İstanbul Kültür Sarayı yangını(1970) yüzünden Nevzat Üstün’le birlikte suçlanışı da bu nedenlere bağlıdır.

Suat Derviş’in insan ve yazar olarak yalnız bırakılışını eylemlerine bağlamak, edebi ve siyasal çevresini bu nedenle bağışlamak elbet zor. Onun, özellikle son romanlarından ‘Aksaray’dan Bir Perihan’da (Gece Postası’nda tefrikası 1962- 63, Oğlak Yayınları’nda ilk basım 1997), büyük bir ustalıkla çizdiği yalnızlıktan doğan bunalımların kaynağı kuşkusuz yaşadıklarıdır. Yaşadıklarının ipuçları için okunması gerekenlerden biri de İsmet Kür’ün ‘Yarısı Roman’ adlı kitabı..

Kendisiyle boğuşan kadınlar
Suat Derviş’in yaşamı, daha yumuşak çizgilerle, örneğin onun ilk düzyazı şiiri ‘Hezeyan’ı 1918 yılında Alemdar dergisine verenin komşu çocuğu Nazım Hikmet oluşuyla da anlatılmaya başlanabilir. Buna kızan Suat Derviş, Nazım ile uzun süre konuşmamış. Bu anlatıya eklenecek güzel bir not, Nazım Hikmet’in 1920’de yayınlanmış, Suat Derviş’e adanmış ‘Gölgesi’ şiirinden dizelerdir: “Ağlasa da gizliyor gözlerinin yaşını;/ Bir kere eğemedim bu kadının başını. /…/ Ne mehtabın aksine yelken açan bir sandal/ Ne de ayaklarında kırılan ince bir dal/ Onun taştan kalbini sevdaya koşturmuyor./ …/ Hiç olmazsa hıncımı böyle alırım, dedim/ Yola mağrur uzanan gölgesini çiğnedim.” Bu dizeler eski bir sevdayı varsaymaya değil, Suat Derviş’in roman ve öykülerindeki kadın karakterlerini anlatıp açıklamaya bir ipucudur. O, romanlarında kadınların duygularına odaklanmış, kahramanlarında genellikle duygularını açıklamaktan hoşlanmayan, çektiği acıları başkalarına sezdirmemek için kendi kendiyle boğuşan kadın tipleri çizmiştir. Asil sınıftan seçtiği kadınların duygularını anlattığı ilk romanlarında da, gazetecilikle tanıdığı, yaşamın çeşitli katmanlarından kadınları anlattığı ikinci dönem romanlarında da.

Doğan Kitap tarafından yeniden yayınlanan: ‘Hiçbiri’ (1923), ‘Çılgın Gibi’ (1945), ‘Fosforlu Cevriye’ (1968) romanlarını incelediğimizde, bu romanların önemli kadın kahramanlarının temel özelliklerinin duygularını belli etmemek adına duygusuz görünmeyi yeğleyen, kurallara ve baskılara baş eğmez kadınlar olduğunu görürüz: Cavide (Hiçbiri) önce ana babası, sonra yanında yaşadığı akrabalarınca sevilmediğine inandığı için, güzelliğini de kullanarak çevresini hırpalayan bir genç kızdır. Çeşmiahu ve Celile (Çılgın Gibi). Çeşmiahu, padişah sarayında yaşayan, gerçek dünyaya yabancı bir Çerkez cariyedir. Paşa karılığına yükselişiyle başlayıp eşinin ölümüyle varını yoğunu yitirdikten sonrasına uzanan süreçte ne duygularını ne isteklerini anlatır. İçin için yaşadığı fırtınalar bakışlarına bile yansımaz. Celile onun torunudur, yasak bir aşk uğruna bütün toplum kurallarını yıkabildiği, duyguları konusundaysa sustuğu için, sevdiği insan tarafından bile kuşkuyla karşılanan bir genç kadındır. Tepkilerini çok ender olarak, karşısındakinin önem verdiği bir eşyaya zarar vererek, elmas bir bileziği denize atmak gibi, gösterir. Cevriye (Fosforlu Cevriye), kendine güvenen kimseyi ele vermeyen, bu yüzden tutuklanmayı, ceza yemeyi, sürgünü göze alan bir sokak kızıdır. Para pul için, rahat bir yaşam için sevmediği kimselerle birlikte olmaya karşı çıkar. Kendisine insanca davranan bir kaçağı kurtarmak için canından olmayı göze alır.

‘Ankara Mahpusu’nun (ilk baskısı Fransa’da Fransızca 1957), kadın kahramanları da ( Zeynep, Vasfi’nin annesi, kimsesiz yaşlı kadın, siyah bereli kadın) yaşam çizgilerini kendileri belirleyen, dediğim dedik kadınlardır. Olumlu ya da olumsuz tip olmaları da bu kişilik özelliklerinin romanın gidişini etkileyişleriyle ilintilidir.

Refik Ahmet Sevengil, ‘Fatma’nın Günahı’ adlı roman için 1921 yılında “Suat Derviş Hanım, edebiyatımıza karanlık ve karışık dehlizlerden, çıtırdayan eski tahtaların sesinde durup boşlukta korkunç akislerle halkalanan ayak seslerini dinleyerek, ruhunda bir ürperiş ve gözlerinde titreyen bir karartıyla geldi. Onda yeni olan, edebiyatımızın bir eksiğini tamamlayacak olan bu korkudur.” demişti. (Anan: Murat Uraz, Kadın Şair ve Muharrirlerimiz, 1941)

Bence onun en önemli özelliklerinden birisi duyguları anlatışıysa ötekisi de her sınıfın kadınını anlatırken, bu sınıfları da tahlil edişidir. Özellikle unuttuğumuz bir sınıfı, aristokrasiyi.

(Sennur Sezer)

Site içerisinde ara

@ufukluker'i takip et

RSS Son okuduklarım

  • Gemiler de Ağlarmış
  • Bir Köy Hekimi
  • Açlık Sanatçısı
  • Unutamayan Adam (Amos Decker, #1)
  • Bir Havva Kızı
  • Her Şeye Rağmen Sevgi

Site istatistikleri

  • 2
  • 92
  • 85
  • 7.671.287
  • 3.016.061

Etiketler

Nazım Hikmet Kahraman Altun Conrad Aiken Ahmet Necdet Liana Daskalova Hasan Basri Alp Mehmet Başaran Federico Garcia Lorca Metin Altıok Ozan Telli Fang Vei Teh Rıfat Ilgaz Seyhan Erözçelik Tove Ditlevsen Lale Müldür Behçet Necatigil Edip Cansever Ahmet Erhan Sabahattin Kudret Aksal Ahmet Oktay Sabri Altınel Kemalettin Kamu Eugene Guillevic Oktay Taftalı Ahmet Telli Ahmet Muhip Dranas A. Hicri İzgören Füruğ Ferruhzad Vedat Türkali Cevdet Kudret Yılmaz Odabaşı Adnan Özer Özdemir Asaf Orhan Kemal Cahit Zarifoğlu Blas De Otero Gülten Akın Kemal Özer Zafer Ekin Karabay Sennur Sezer Talip Apaydın Dido Sotiriou Arif Damar Asım Bezirci Orhan Veli Kanık Gabriel Celaya Heinz Kahlau Hasan İzzettin Dinamo Kerim Korcan Suat Derviş Resul Rıza Süleyman Çobanoğlu Suat Vardal Arkadaş Z. Özger Pablo Neruda Erdal Öz Turgut Uyar Oğuz Atay Louise Gareau Des Bois Sabahattin Ali Konstantin Simanov Haydar Ergülen Ahmet Ada Mehmed Kemal İbrahim Karaca Bilgin Adalı Yorgo Seferis Sezai Karakoç Şükran Kurdakul Memet Fuat Müştak Erenus Oktay Rifat Yannis Ritsos Behçet Kemal Çağlar Ahmed Arif Adalet Ağaoğlu Refik Durbaş Kutsiye Bozoklar Suat Taşer Yaşar Kemal Can Yücel Fakir Baykurt Miguel Hernandez Vladimir Mayakovsky Hasan Biber Akgün Akova Yaşar Miraç Ingeborg Bachmann Konstantinos Kavafis Feyzi Halıcı Özkan Mert Mehmet Yaşin Turgay Fişekçi Cemal Süreya Orhan Murat Arıburnu Behçet Aysan Enver Gökçe Sun Yu-T'ang Özdemir İnce Metin Demirtaş Sait Faik Abasıyanık Cahit Irgat Sandor Forbath Hasan Hüseyin Korkmazgil Celal Sılay Kostas Kleanthis Neşe Yaşın Süleyman Nesip Nicolae Dragos Paul Eluard Tevfik El Zeyyad Fazıl Hüsnü Dağlarca Jesus Lopez Pacheco Ziya Osman Saba A. Kadir Bertolt Brecht Goethe Cengiz Bektaş Asaf Halet Çelebi Peter Abrahams Halim Şefik Güzelson Adnan Yücel İlhami Bekir Tez Günter Kunert Berin Taşan Türkan İldeniz Jose Marti Altay Öktem Enis Batur Yi Men Şükrü Erbaş Salah Birsel Hilmi Yavuz Yılmaz Güney Aziz Nesin Ece Ayhan E. E. Cummings Faruk Nafiz Çamlıbel Abdülkadir Budak Abdülkadir Bulut Ömer Bedrettin Uşaklı Özge Dirik Louis Macneice Necati Cumalı Kenneth Rexroth Erdal Alova Nikola Vaptsarov Melih Cevdet Anday İsmet Özel Birhan Keskin Attila İlhan Yaşar Nabi Nayır Fethi Giray Ataol Behramoğlu Cahit Sıtkı Tarancı Bekir Yıldız Cevat Şakir Kabaağaçlı Barış Pirhasan Cahit Külebi Nahit Ulvi Akgün Murathan Mungan Nihat Behram Vecihi Timuroğlu Metin Eloğlu Vyaçeslav Ivanov İlhan Berk Oruç Aruoba Ercüment Behzat Lav Afşar Timuçin Gülseli İnal İsmail Uyaroğlu Bejan Matur Philippe Soupault Kemal Burkay Ülkü Tamer Ümit Yaşar Oğuzcan Vasko Popa Sandor Petöfi Sinan Kukul Bedri Rahmi Eyüboğlu
by Ufuk Lüker
  • 500px
  • LinkedIn
  • Youtube
Sayfanın başına dön