Mulholland Dr. (Mullholland Çıkmazı)
Uçuşan fikirler… Ve bingo!
David Lynch’e göre yaratıcı süreç, kapıları açmak, fikirleri yakalamak ve gizemleri çözmekten ibaret. Lynch yeni kapıları şu sıralar internette arıyor.
“Düşünecek olursanız, ödüller hiçbir şey ifade etmiyor.” David Lynch bu yılki Oscar ödüllerinden önce böyle demişti. Kazanma şansının düşük olduğunu bildiği halde, hem ‘evim çok yakın’ hem de ‘Kodak Tiyatrosu’na hiç gitmemiştim’ bahanesiyle törene katıldı.
Kendisi dahil herkesin beklediği üzere, en iyi yönetmen Oscar’ı Lynch’e nasip olmadı. Zaten filmi Mulholland Drive / Mulholland Çıkmazı’nın başka dalda adaylığı yoktu. 86’da da Blue Velvet / Mavi Kadife’yle aynısını yaşamıştı. Hiç mahsuru yok. Zira ‘Oscarlı yönetmen’ diye anılmanın ona katabileceği bir şey de yok açıkçası.
1970’ten beri Los Angeles’ta yaşayan ve şehrin tutkulu sakinlerinden biri olan Lynch, son filmi Mulholland Çıkmazı’nı da orada çekti. Çevresindekiler tüm yaşamını, sanatsal fikirleri toplayacak ve gerçekleştirecek şekilde organize ettiğini söylüyor. Lynch tam anlamıyla bir fikir avcısı. ‘Sevmeyenlerince’ karmaşık ve anlaşılmaz olmakla eleştirilen filmlerini kotarırken de, zorlama biçimde ‘ilginçlik’ peşinde koşmuyor. “Bir şeyin nasıl başladığı önemli değil. Önemli olan, düşüncelerin seni nereye sürüklediğine dikkat etmek. Eğer onları yönlendirdiğini zannedersen, başın belada demektir.”
İşte tam da bu yüzden, Mulholland Çıkmazı’nın ortaya çıkışı, Lynch için tam bir çile dönemi olmuş. Çünkü projeyi TV kanalı ABC için bir pilot bölüm olarak tasarlamışken, geri çevrilince uzun metrajlı filme dönüştürmek zorunda kaldı. “Pilot bölüm, uzun metrajlı filmin neredeyse tam aksi,” diyor. “Pilotta her şey açık uçludur. Sadece bir dünyaya dalarsınız. Canal Studio Mulholland’ın haklarını satın almak isteyince, tam anlamıyla panikledim. Çünkü nasıl bitireceğime dair en ufak bir fikrim yoktu.”
Fikirlerden, sanki onun tamamen dışındaymış ve havada uçuşuyormuş gibi bahseden Lynch, Mulholland Çıkmazı’ndan ‘çıkmayı’, ani bir ‘aydınlanma’yla başarmış. “Bir sabah, 6.30 gibi oturup gözlerimi kapadım ve sonraki yarım saat içinde yeni fikirler aklıma üşüştü. 7.00 civarı mutlu bir adamdım. Kendimi o kadar şanslı ve kutsanmış hissettim ki… Mulholland Çıkmazı’nı düşünmüyordum bile. Ama sonra, bingo!”
İçimizdeki dedektif
Lynch’e göre yaratıcı süreç, kapıları açmaktan, fikirleri yakalamaktan ve gizemleri çözmekten ibaret. “Gizem benim için bir numaradır,” diyor. Yıllardır Lynch filmleri izleyenler için şaşırtıcı bir beyanat değil. Ne de olsa takipçileri, Eraserhead, Mavi Kadife, Twin Peaks / İkiz Tepeler, Lost Highway / Kayıp Otoban gibi Lynch üretimi bilmecelerin eleğinden geçmiş durumda. Tabii gizemleri çözüme ulaştırmak, fazlasıyla ustalık isteyen bir iş. Hilesini iyi bilmek lazım. Mesela önümüzdeki son örnek olan Mulholland Çıkmazı’nda, hikayenin nereye varacağı konusunda fazla bir şey bilmek istememiş Lynch. “Eğer bilseydim, sıkılmaya başlardım. Çok uzun süre aynı çözümle yaşarsanız, sonunda her şey altüst olur.” Onun sevdiği tek bir çözüm şekli var: Filmin yapım aşamasında ortaya çıkan.
“Gizemi çözmeli, ancak hala düş gücüne yer bırakmış olmalısınız” diyor.
Bu, suç yerinde başlayıp ne orada, ne de burada diyebileceğiniz bir yerde biten Lynch usulü kozmik dedektif öykülerinin tam tanımı. Çoğu kez seyirciler, ‘Anlamadım, şimdi n’oldu?’ diye hayıflansa da, Lynch hepimizin bu işleyişi sandığımızdan daha iyi bildiğimize inanıyor. “Bu bakış açısını günlük yaşamda her zaman kullanıyoruz. Bazen için için bir sonuca ulaşsak da, kelimelerle anlatamayız. Seyirciler içlerindeki dedektifi açığa çıkarmalı.”
Bir sanat okulu öğrencisiyken, ‘hareket eden resimler’ yaratması gerektiğine karar veren ve bu kararın sonucunda benzersiz bir sinemaya ulaşan Lynch, son zamanlarda da internetle meşguliyetini derinleştirmiş halde. Birkaç ay önce açılan ve ilk gününde üç milyon hit alınca kilitlenen web sitesi davidlynch.com’la aylarca uğraşmış. Reklam almayan, üye alan sitede şimdilik sadece, Lynch’in ‘aptal, absürd, bilirsiniz işte-kötü çizilmiş’ diye tanımladığı animasyon Dumbland serisi izlenebiliyor. Fakat daha fazlası da yakında gelecek. Lynch’e göre flash animasyon ‘inanılmaz!’, Photoshop da ‘saf büyü!’.
Organik şeyleri, resim yapmayı, ahşap yontmayı hala sevdiğini söylüyor ama yeni seçeneklere asla itirazı yok. “Yeni teknolojiyle, bazı şeyleri tam olmasını istediğiniz hale getirebiliyorsunuz.
İnternet etere açılan bir kapı adeta.”
‘Uçuşan fikir dedektörü’ Lynch ve kapıları…
Daha nerelere açılabileceğini düşünmek bile heyecan verici!
Yönetmen: David Lynch
Yapım: Fransa, ABD 2001
Süre: 145 dk.
Oyuncular: Naomi Watts, Laura Harring
(Suat Vardan, Radikal, 6 Nisan 2002)
