Kültür, kültürler ölebilir mi? Çağımızın eski medeniyetlerin yarattığı mitolojiler mitler kültürünün yeni şekillenişi üzerinde etkili oluyor mu? Şüphesiz kültürün bir toplumsal yapı içinde ele alınması gerekir ama toplumsal, yapı değişirken kültür ögeleri de tamamen değişime uğramıyor. Bu bağlamda kültür yeni ile eski arasında bir kavramsal bağ olarak düşünülebilir mi? Roman anlayışınızda en eski sanat olan […]
Bu bir yazı değil, sözlü bir yanıttı, yeri de “Yaşar Kemal’le Kapalı Oturum”un sonuydu. Konuşma kayıtları dizgiye hazırlanırken, “çağdaş eleştiri” dergisinde toplananların sanat yapıtına ortak yaklaşımı bu yanıtla özetlenmiş gibi geldi bize, sözlü, yanıtı birtakım gerekli açıklamalarla yazıya dönüştürdük, yazıyı da sondan başa aldık. Şimdi de okunsa olur, “Kapalı Oturum” konuşmasının sonunda da. Yaşar Kemal, […]
Romanın toplum üzerindeki etkilerinden söz ederken; “zaman zaman uyarıcı, itici; eğitici ve hatta yüceltici” olması gerektiğini vurguluyorsunuz. Romancılığımızın bu boyutuna bakınca, bir dönem, oldukça etkin olduğunu görüyoruz. Okurunuzla, bugünle dün arasındaki bağı nasıl değerlendiriyorsunuz. Bu süreçte farklı okur kitlesini yakaladığınızı söyleyebilir miyiz? Özetlediğiniz anlayışım temel olarak değişmedi. Belki biraz daha netleşti. Uyarıcı, eğitici, ileri itici […]
Yazın eğitimi ta başından beri yanlış yolda bizde. Yetişme çağındakileri yazından soğutucu, okuma isteklerini kırıcı bir izlencemiz var. Belki de, 1933’te Üniversite reformu yapılırken Türkoloji bölümüne dokunulmamasından kaynaklanıyor bu. Genelde yazın dersleri, Yazın tarihi biçiminde uygulanıyor. Türkoloji Bölümü’nden yetişigelen öğretmenler, “Divan yazını” dönemine, “aruz”a takılıp takılıyor. Uygulama izlencelerinde, bir türlü “Cumhuriyet Dönemi Yazının” gelemiyorlar… Zaten […]
Adnan Benk – Bir şiir, şiirse, her şeyden önce biçimsel bir özelliğinden kendini ele verir. Anlatacağı, ileteceği ne varsa, biçimde görülür. Daha konuya: falan girmeden birtakım denemeler yaptık senin şiirinin üstünde. Biri şu: Bir, iki, üç, dört ve beş heceli sözcükler kullanmışsın. Toplamı 142 sözcük. 30 tane tek heceli, en çok da (45) üç heceli […]
Siz söyledikleri tartışma yaratan ve başından beri kıyasıya eleştirilen bir aydın-şair-yazar-düşünce adamısınız. Sol bir tavrınız olmasına karşın kroşelerin çoğunu da sol’dan alıyorsunuz. Benim tavrım başından beri hep aynıdır. Şöyle söyleyeyim: Fransa’ya gidinceye kadar Türkiye’deki sosyalist çerçeve içindeydim. O zaman ne kitap vardı okuyabilecek, ne de aydınlanmak için bir şeye başvurup bilgi alabilirdim. Ben diyalektiğin ne […]
Sayın Cemal Süreya, az yazan, hatta tembel sayılabilecek bir şairsiniz. Nitekim geçtiğimiz günlerde, onbir yıllık bir aradan sonra dördüncü şiir kitabınız olan “Sevda Sözleri”ni çıkardınız. Bu tembelliğinizin nedeni nedir? Zor yazan bir şair misiniz? Bir de, uzun sayılabilecek bir suskunluktan sonra, son iki yıl içinde sık aralıklarla şiir yayınlamanızı nasıl açıklarsınız? Az yazıyorum, evet. Her […]
Naci’ye Derin, sessiz, iyi böylece Güz, ölülerini bırakan kuşlar Yer kalmadı acıya ülkemizde Derin, sessiz, iyi böylece Gün ortası alacakaranlık bakışlar Bir buluşma yeridir şimdi hüzünlerimiz Biz o renksiz, o yalnız, o sürgün medüzalar Aşar söylediklerimizi çeker gideriz Ülkemiz, toprağımız, her şeyimiz Kıyısında camların bozbulanık rakılar. Çizeriz yeryüzünü kaygısız ayaklarla Yüzümüzdür bir yağmur ağırlığınca düşer […]
Terziler geldiler. Kırılmış büyük şeylere benzeyen şeylerle daha çok koyu renklere ve daha çok ilişkilere Bir kenti korkutan ve utandıran şeylerle. Kumaşlar bulundu ve uyuyan kediler okşandı. Sonra sonsuz çalgısı sevinçsizliğin. Çay içmeye gidenler vardı akşamüstü, parklara gidenler de Duruma uymak kısaltıyordu günlerini artamayan eksilmeyen bir hüzünle… Yorgun ve solgundular, kumaşları buldular, kenti doldurdular O […]
Susuz bir aklık başlayınca aramızdan yavaşça oluyor ellerime bulaşması, bir eksiyle yüklü minüskül H harfinden bir meydan çarpmasından, beni hatırlamakların Bunlar bizim kızlarımızdır Kara güller önlerinde kara saçları çılgınca ikiye ayrılmış, -hiçbir şey eski açıklığında değil ki- yavaşça oluyor ellerime bulaşması, bir ot sesinden bir at akşamından, tam şehir içinde, otobüs durağında, birden ulaşılmaz gençlikleri […]
Yürüdüğün vakit seninle birlikte yürüsün diye kentler- deki daracık sokaklar, geniş alanlarına çıksın diye alınterinin, yürüdüğün vakit değişsin diye dünya ve yaşam mutlu bir türkü olsun diye dağlarda tek tek yakılan bu ateşler.
Bir gün çıkıp geldiler anlamsız yüzlerini ve gülüşlerini tüketim artıklarını üretim organlarını ve eski külotlarını çikletlerini çukulatalarını getirip bıraktılar tiklerini mimiklerini çiğliklerini genç kızların düşlerini getirip bıraktılar her gün her gün yeniden getirip bıraktılar iplerini oltalarını konserve kutularını süttozlarını soyalarını salemlerini kısırlıkhaplarını madalyalarını tasmalarını bayraklarını bayrak yırtmalarını sövmelerini anamıza bacımıza çocuğumuza en çok önem verdiğimiz […]
yanılmış bir kapıyım simsiyah kendi üstüme kapanıyorum seni paris’te kaybettim yanlış bir yerde arıyorum bozduğum her saat içimi büsbütün daraltıyor hiçbir mutluluğum kalmadı ne bıraktıysan harcadım inge bruckhart resimlerine bakamıyorum yanlış bir bulut çoğalıyor akşamları yanılmış içlerime ağzımda bozuk bir pil tadı o korku değil artık bu yaşadığım telefon zillerine dolaşarak bak ne ben leipzig’deyim […]
asıl büyük sarhoş benim uzaktaki ben ki tek damla şarap içmedim ekmeğin beyaz zeytinin siyah olduğunu biliyorum asıl büyük sarhoş benim uzaktaki benim kusturucu sarhoşluğum yoksulluğum yüzüme bakmasan da yağmura düşürsen de gözlerini gözlerime bakmasan da ne kadar o kadar aydınlığın gökyüzüme uzanıyor uykularımda nefesinin sıcaklığı o kadar hangi akşam kapımı çalan sen değilsin sen […]
Saçlarını gittikçe kısalttığın günlerde Sen söylemiştin bu sözleri unutmadım Her aşk bir ayrılık gizler, ayrılıklarsa Bir merhabanın sıcaklığını taşır kendisinde Kalıcı olan hiçbir şey yok diyordun An’lar var yalnız ömrü karşılayan Şimdi sımsıcak bir kar yağıyor yine Yüreğimin üstüne yağıyor hiç durmadan Ellerin nasıl da üşüyor, bozacının Karlı sesi doluyorken odamıza Hava gittikçe kirleniyor bu […]
Oldukça uzun bir süredir, bu konuşmayı yapmak istiyordum. Senin ve benim dışımızdaki engellerden ötürü gecikti. Ama bunu sen de geciktirdin, bu konuşmayı gereksiz gördüğünü söyledin. Oysa her şair gibi senin de şiirlerinden ayrı söyleyeceklerin olmalıydı. İlk sorum şu: Ara ara sessizliğe çekiliyorsun. Ardından, sürekli bir arayış ürünü olduğu ilk bakışta sezilen yenilikler görülüyor şiirinde. Şairin […]
Karıncanın Su İçtiği, “Bir Ada Hikayesi” genel başlığını taşıyan dörtlünün ikinci kitabı. Gerçekten, romanın başlıca kişilerinden biri de, ada… Ama daha pek çok kişi var bu romanda. Oraya geleceğiz. Bir de, arka planda Birinci Dünya Savaşı var. Zaman zaman ön plana çıkıyor. İsterseniz bu savaştan başlayalım. Savaşlar birer soykırımdır. Bu, yalnız Birinci, İkinci Dünya Savaşları […]
1. Gurbet yavrum garba düşmektir gurbet Çiçeklerden gelincik içinde Bünyamin sevgisi 2. Yürüdün gittin eski kurganlar üstünden kent kent Kulağında ama bir çömleğin kırılma sesi 3. Barış demiştir ve güvercin tıkmışlardır boğazına Bu yüzden edep kuralı gözetmez Anadolu ermişi 4. Bu yüzden kimi zaman zordur ayırmak Üstünü başını yırtmış ağıtların şiiri 5. Bir dostluk hastalığı […]
Birgün, bir yağmurla garip garip -Çoluğu çocuğu terk edeceğim.- Bir sevgiyle doymayacak kalbim, anladım Alıp başımı gideceğim. Asır yirminci asırdır, amenna Bir yanımda sevgilerim, bir yanımda sancım Neon lambaları büsbütün karartır gecemizi Uzaklar daha uzaklaşır Bir define çıkarır gibi kayalardan, Ademden beri Sımsıcak sevgilere muhtacım. Bir gün alıp başımı gideceğim -Yıldızlar ışısın, yollar üşüsün, yollar…- […]
Önce sesin gelir aklıma Çaresiz kaldıkça hep seni düşünürüm Güzel olan, dolgun başaklardaki saryşyn sevinçli! Sonra cumartesi günleri gelir Sonra gökyüzü gelir hemen kurtulurum Bir yağmur yağsa da beraber ıslansak. Kırk kere söyledim bir daha söylerim Savaşta ve barışta karada ve denizde Düşkünlükte ve esenlikte Zamanımız apayrı bize göre Yanyana olduk mu elele Aç kalsak […]
benim bir sevincim var yüzün artık akşam bir çocuğun gülüşünü görüyorum nereye baksam kıyımız uzak ve kuytuda ellerimiz sanki yok ellerimiz yok ama senin ellerini bir tutsam bazı çocuklar doğar bilirim bazı çocuklar doğmaz doğmayan çocuklar için bilmem ne yapsam ey çavlan. bitmeyen temmuz güneşi. ey aslan silkin. sakla harmanını. çocuğunu sakla ey aslan. suya […]
Halbuki korkulacak hiçbir şey yoktu ortalıkta Her şey naylondandı o kadar Ve ölünce beş on bin birden ölüyorduk güneşe karşı. Ama geyikli geceyi bulmadan önce Hepimiz çocuklar gibi korkuyorduk Geyikli geceyi hep bilmelisiniz Yeşil ve yabani uzak ormanlarda Güneşin asfalt sonlarında batmasıyla ağırdan Hepimizi vakitten kurtaracak Bir yandan, toprağı sürdük Bir yandan kaybolduk Gladyatörlerden ve […]
gecenin şarkısı markısı kimindir hangi şarkısı üstelik gecenin şarkısı senin olsun ben istemem üstelik o şarkı herkesindir çünkü bulutlar konuşur kuşlar uyur ses uyanır şimdi kimindir gecenin şarkısı kimi hüzzamdan bir şarkı besteler uykusunda otlar büyür ocaklara girilir madenlerde ne düşler görür insan kimbilir gece onundur
Tadını, yağmura duygulanmanın Paylaşır kuşlarla biri gizlice Gülmesini tutamamış bir sincap Sallanır utanç bahçesinde Yalnız atlar yıkılır düzlerde suya özlemlerinden Bir ben miyim yalnızlığa yenilen, sen, sen, sen Uzun sokakların ucunda evleri İlk denemelerden geri dönülmüştür İtildikçe, içe durduğu bilinen Bazı dostları yitirmeye gidilir Yalnız atlar yıkılır düzlerde suya özlemlerinden Bir ben miyim yalnızlığa yenilen, […]
Ben onu ne iyi yavaş yavaş Dokunsam saklasam eskitsemdi Nerden nasıl görmemle birlikte Bunca kişi kullanıp eskitti Eskimesi öyle yoğun öyle hızlı Dökülür bir dokunsam nerelerine İncelmiş bir yeri alıp kondukça ellerine Usa bir çin vazosu getirmeli Bir baba özenle silinir bazen Bir kukla bacıyla salına salına Girerdi az kişili soylu oyunlara Birden kendi başını […]
Atlarla. Uzun bacaklı evrensel atlar Bunlarla gelişiyor sevdamız anlatılmaz Çocuklarla, kuşlarla, ağaçlarla. Büyüyen, uçan, dal budak salan. Yalnız aşkta raslanan o seçkin nokta. Sen kadınsın ya büsbütün soyunuyorsun Sana vergi, atılacak her şeyi kolayca çıkarıp atmak Öptüğün gibi dünyanın bütün adamlarını bu arada beni Uzanıp öpüyorsun ya atları çırıpçıplak Ne oluyorsa işte o zaman oluyor. […]
Çoğaltan ellerini seviyorum kaç kişi Dokundukça dokundukça aslanlara Parklarda yakışıklı aslan heykelleri Birden bire önümüze çıkıyorlar buysa çok güzel Bizim bu aşkımızın aslan heykelleri Şahane değişik hüzün heykelleri yani Ben bütün hüzünleri denemişim kendimde Bir bir denemişim bütün kelimeleri Yeni sözler buldum bir nice seni görmeyeli Daha geniş bir gökyüzünde soluk aldıracak şiire Hadi bir […]
Çağdaş Türk şiirine kesin bir başlangıç noktası göstermek gerekir mi? Değişik dünya görüşlerine bağlı eleştirmenler siyasal kaygılarla, kendilerini kuşaklar arasındaki çekişmelere kaptıran eleştirmenler ise bireysel kaygılarla, çağdaş Türk şiirini başlatan şair olarak Haşim’i, Yahya Kemal’i, Nazım Hikmet’i, ya da Orhan Veli’yi anarlar. Daha gerilere, Nedim’e, Şeyh Galip’e kadar gidenler de çıkar. Üstelik bütün bu görüşlere […]
Şiir başka dile çevrilebilir mi, çevrilmez mi? Bu soruyu ortaya atanların çoğu çevrilemez deyip keserler. Şiir sanatı üstüne eğilmiş en keskin zekalardan biri, Paul Valery, daha da ileri gidip şiiri çevrilmeyen, başka türlü söylenemeyen şey olarak tanımlar. Bir şiirin güzelliği söylediği kadar belki ondan da çok söyleyişinde, seslerin, seslere bağlı anlam ve çağrışımların belli bir […]
“Anlamın Anlamı” başlıklı yazım epey ilgi uyandırdı, mektuplar aldım, telefon edenler oldu, konuşuldu da. Ancak bunların içinde o yazıyı tutanlar çoğunlukta değildi. Anlamadıklarını söyleyenler olduğu gibi, o yazının kimi yerine karşı duranlar da vardı. Doğrusunu isterseniz, çetrefil bir konu idi, “Anlamın Anlamı” başlıklı yazıda işlemeye kalktığım “anlam” oldum bittim tartışmalıdır, kiminin anladığını öbürü anlamaz, kimine […]
Valery şiirin fikirlerle yapılamayacağını savunur. “Şiirin içinde fikir, elmanın içindeki gıda kadar saklı olmalıdır” sözü de oldukça ün kazanmıştır. John Ciardi’nin de bir sözü varmış, yeni öğrendim: “Şiir fikirlerden söz açmaz, onları bir aktör gibi temsil eder,” diyor. Ben bu yargılardan şunu çıkarıyorum: Demek oluyor ki şair, en önce bir özümleyici; kendinde var olan bir […]
Dağlarca, Cumhuriyet döneminin, özellikle ikinci kuşak şairlerinin en özgünü, nicelik ve nitelik bakımından en verimlisidir. Gerek dili, sözcükleri, gerek temaları, şiir kalıpları ile kendinden önceki şairlere benzemediği gibi, çağdaşlarına da benzemez. Onun kadar hiçbir şairimiz, hiçbir sanatçımız, gerek yerlebir gerçeğe; gerek insan denen bilinmezin çekirdeği çocuk’tan başlayarak Tanrıya; Tanrı’yı da, insan aklının yüzyıllardan bu yana […]
‘Kunduracıdan ayakkabı beklediğimiz gibi şairden de şiir bekleyelim.’ (Cahit Sıtkı TARANCI)’Şiir nedir’? diye soruyorsunuz. Edebiyat yapmayı, büyük söz etmeyi sevenler için şiir ne değildir ki! Şiir bir çığlıktır, bir ilan-ı aşktır, sallanan bir yumruktur, bir umuttur, bir kurtuluştur vb… Kuşkusuz, bunların hepsi şiirde olabilir, fakat bunlar nesirde de olan şeylerdir. Şiirin ne olduğunu anlayabilmek için […]
Attila İlhan’ı yakın zamanda kaybettik. Bu yazı Attila İlhan’ın 50 yıldır savaşını verdiği ve kendisinin başlattığı edebiyatta Mavi akımının da temelini oluşturan toplumsal gerçekçiliğin nasıl bir zihin tarafından, hangi yollarla yaratıldığını göstermeye çalışacak. Ortaya çıkan insan karakteri, boyalı basın tarafından sunulan ‘aşk şiirlerinin unutulmaz şairi’ tanımının onu anlatmakta ne kadar yeterli olduğunu tekrar sorgulamamızı sağlayacaktır. […]
başkaları da var masada ileri geri konuşuluyor ötedesin o adamın duldasında gözkapaklarına bürünmüş adam eli her an omuzunda eğiliyor sigaranı yakıyor teşekkürler sigara dumanı, sağolasın o adam! onunla gelmişin buraya yüzün yandan ve uzaklarda niçin sevmiyorsun duvar kağıtlarını hoş belki de seviyorsun herkes az buçuk sarhoş herkes bir şeyler söylüyor ama yalnız ikimizin sözcükleri sarmaşdolaş […]
odada neydi onlar, açmalık belki; camekanda neft, güherçile, belki de rum ateşi. yanıbaşımızda bir su akardı eli serçeli, sepetler tıklım tıklım havlu, bez; öpüşlerle yeniden çizerdim seni. üstümüzde uzayıp giden çamaşır ipini kimi ben görürdüm, kimi sen; o ipti işte aşkın yazı dili. dünyada bakışımlıydı, çocuktu bedenlerimiz; ezilir ezilirdi aralarında yağmurkuşugillerden biri.
sen akışkan dertli böcek çamaşırımda besleyici leke alınyazımın tek okunaklı yeri bıçkın sevinç kunt öfke küçük dilini yutmuş kırmızı soğan yücegönüllü akasya havı cekilmiş eteklik hafifçe karnı olan sen elisürencil öyle bir laf varsa işte o dün için özür dilerim şimdi çıktın işte beşiktaş’tasın kim istemez mutlu olmayı mutsuzluğa da var mısın?
Bütün ayraçları kaldırdın ama unuttuğun Bir şey vardı yine de, çiçekleri sulamadın Gökyüzü sarardı o zaman bulutlar kirlendi Ve ne kadar az konuşur olduk günboyu Birden ayrımsadık ki ayrılık orda başlıyor Tam da susuşların birbirine eklendiği yerde Ezberlenecek hiçbir şey yok bu dünyada Kirletilmemiş bir bulut bile yok artık Böyle diyorsun her yolculuğa çıkışımda Yaşadığın […]
Süzülüp mavi göklerden yere doğru Omuzuma bir beyaz güvercin kondu Aldım elime, usul usul okşadım Sevdim, gençliğimi yeniden yaşadım Bembeyazdı tüyleri, öyle parlaktı Açsam ellerimi birden uçacaktı Eğildim kulağına; dur, gitme dedim Hareli gözlerinden öpmek istedim Duydum; avuçlarımda sıcaklığını Duydum; benden yıllarca uzaklığını Çırpınan kalbini dinledim bir süre Ve uçmak istedim onunla göklere Ak güvercinin […]
Asım Bezirci, 1927 yılında Erzincan’da doğmuştu, kirazlar çiçekteyken. Bir Demiryolu işçisinin oğluydu. Parasız yatılı lise yıllarını, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı’ndaki öğrenimi izledi. Fakülteyi bitirdiği yıl 1950. O yıl başladı Gerçek gazetesindeki fıkraları, araştırma yazıları ve çevirileri. Hakkındaki kovuşturmalar yüzünden aylarca tutuklu kaldı. Suçlanan yazı ve eylemlerinin hepsinden beraat etti. 1955 yılında […]
“Hasretinden Prangalar Eskittim” kitabıyla şiir dünyamızda eşsiz bir yeri olan Ahmed Arif’in onuncu ölüm yıldönümü (2 Haziran) geride kaldı. Geride kalmayan, onun şiiri, “zaman”dan bağımsız, sanki bin yıl önce yazılmış, sanki bugün yazılmış gibi canlı, güçlü şiiri.. “Hasretinden Prangalar Eskittim” kitabı ilk kez 1968’de yayımlandı (Cem Yayınevi). Ölümünden önce 28. baskısı, bir o kadar da korsan […]
ÖZDEMİR ASAF’ın şiirleri, kendi bastığı biçimleriyle yeniden yayınlandı. Kendi bastığı biçimi sözü, onun için önemlidir, çünkü o bir matbaa sahibi olduğundan, şiirinin içeriği kadar dışına, basımına da özen gösterirdi. Zamanında yayınlandığında, bütün şiir kitaplarından farklıydı. İyi, has bir şairdir, ölümünden sonraki şiirlerini baskıya hazırladığım için, onun şiir karkasının ne kadar sağlam olduğunu bilenlerdenim. Kolay okunan, […]
Sabırla derlenmiş gözlemler, toplumsal gerçekliğin insan gerçekliğiyle birlikte uyumlu bir biçimde verilişi, insanların -idealize edilmeden- içinde yaşadıkları şartlarla bağlantılı olarak ele alınışı, ayrıntıların ustalıkla değerlendirilişi, sanırım, Bereketli Topraklar Üzerinde’yi güçlü kılan başlıca öğeler. Kış aylarında tarım alanında yapacak hiçbir iş bulamadıkları için “Orta Anadolu’nun seksen evlik köylerinden” birinden iş ve ekmek aramak üzere Çukurova’ya inen […]
(…) Ahmet Haşim’ i, “Bir şiirin anlamı başka bir anlam olmaya elverişli oldukça her okuyan ona kendi hayatının da nalamını verir ve böylelikle şiir herkesin istediği yolda anlayacağı ve bundan ötürü de sonsuz duyarlıkları içine alabilecek bir genişliği olandır,” sözlerinin arkasından Valery’ nin şu sözlerini getiriyor: “Şiirlerime ne anlam verilirse anlamları odur. Benim onlardan çıkardığım […]